๑๕ กรกฎาคม วันชาตกาล เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม)

บ้านยะมะรัชโช
บ้านหลังนี้มีประวัติศาสคร์ที่น่าสนใจสำหรับคนสุพรรณ หลายคนอาจจะไม่เคยรู้เรื่องราวของสถานที่แห่งนี้ .....หลายคนอาจจะเคยผ่านตา บ้านทรงไทยที่ทรุดโทรมดูเหมือนบ้านร้างเก่าๆกลางตัวเมืองหลังหนึ่ง แต่หากได้ทราบเรื่องราวความเป็นมาของตัวบ้านและผู้เป็นเจ้าของ คงจะทำให้เราต้องหันกลับมามองดูสถานที่แห่งนี้อย่างตั้งใจอีกครั้ง ... วันนี้บ้านหลังนี้ได้มีการสร้างขึ้นมาใหม่ ทำให้เราวาดภาพความงามในอดีตของบ้านหลังนี้ได้เด่นชัดขี้น เป็นภาพอดีตที่งดงาม กับความภูมิใจของเมืองสุพรรณ



บ้านยะมะรัชโช เป็นบ้านไม้ทรงไทยเรือนหมู่ ตั้งอยู่เลขที่ ๑๐๙ ก. ตำบลท่าพี่เลี้ยง อำเภอเมืองฯ จังหวัดสุพรรณบุรี มีอายุกว่าร้อยปี เป็นบ้านที่พระเจ้าแผ่นดินเคยเสด็จมาถึง ๒ พระองค์ด้วยกัน สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงรัชกาลที่ ๕ พระองค์ท่านได้เสด็จมาถึงสองครั้งด้วยกัน ครั้งแรกเป็นการเสด็จประพาสต้น เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๔๗ (รศ.๑๒๓) ในครั้งที่สองเสด็จตามลำน้ำมะขามเฒ่า เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๕๑ ( รศ.๑๒๗ ) ซึ่งพระองค์ทรงพระราชทานชื่อบ้านหลังนี้ เดิมเรียกว่า “สุขุมาราม” หรือ “สุขุมาลัย” ต่อมาเปลี่ยนเป็น “ยะมะรัชโช” (เมื่อวันที่ ๒๐ ตุลาคม ๒๔๕๑) ซึ่งชื่อของบ้านยะมะรัชโช นั้น คำว่า “ยะมะ” มาจากคำว่า “ยมก” แปลว่า “คู่” ส่วนคำว่า “รัชโช” มาจากคำว่า “ราชา” หมายถึงพระเจ้าแผ่นดิน จึงมีความหมายว่า “คู่บารมีของพระเจ้าแผ่นดิน”
การพระราชทานชื่อบ้าน ยะมะรัชโช เป็นการพระราชทานตามที่ปรากฏในสำเนาพระราชโทรเลขไปถึงพระยาสุขุม(ปั้น สุขุม) เป็นการพระราชทานให้ก่อนที่เจ้าพระยายมราชจะได้รับการโปรดเกล้าสถาปนาให้เป็นเจ้าพระยายมราช (ราวเดือนพฤศจิกายน ๒๔๕๑) การพระราชทานชื่อบ้านว่า “ ยะมะรัชโช” นั้นเสมือนหนึ่งจะเป็นการบอกใบ้ให้รู้เป็นนัยว่าพระองค์จะทรงแต่งตั้งตำแหน่งนี้ให้กับเจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม)
ส่วนเนื้อหาที่ปรากฏในลายพระหัตถ์มีใจความที่โปรดให้ส่งพระราชโทรเลขถึงเจ้าพระยาสุขุม(ปั้น สุขุม) ดังนี้ “มาถึงเวลาบ่าย ๓ โมงเศษ ยังไม่พบใคร ได้รับโทรเลขขอบใจ ชื่อบ้านที่กรมหลวงดำรงเรียกสุขุมาลัยต้องกับโรงเรียนวัดพิไชยญาติ จึงเรียกใหม่ว่า ยะมะรัชโช สบายดีหมด กินข้าวได้ ฝนตกไม่มาก”
ครั้นล่วงมาถึงสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๖ พระองค์ได้เสด็จมา บ้านยะมะรัชโช ในปี พ.ศ. ๒๔๖๖ ซึ่งในการเสด็จครั้งนี้ผ่านมาทางคลองบางปลาม้า ได้มีการตั้งพลับพลารับเสด็จแห่งแรกที่บ้านหงส์ อำเภอบางปลาม้า มีการจัดแสดงเพลงพื้นบ้านถวาย จึงได้ถือกำเนิดเป็นตำบลองค์รักษ์ขึ้นมา และเมื่อรัชกาลที่ ๖ เสด็จมาถึงบ้านยะมะรัชโชได้เสวยพระกระยาหาร และทอดพระเนตรการขับเสภาเรื่องขุนช้างขุนแผนที่บ้านยะมะรัชโช และมีการตั้งพลับพลารับเสด็จขึ้นที่ฝั่งตรงข้ามกับบ้าน

เรียบเรียงโดยธนิตศักดิ์ แป้ง บ้านพลูหลวง
https://www.facebook.com

เจ้าพระยายมราชนั้นท่านได้รับพระราชทานยศสูงสุดถึง มหาอำมาตย์นายก  หรือเทียบเท่า "จอมพล" ของฝ่ายพลเรือน  ซึ่งในประวัติศาสตร์มีเพียง 2 ท่านที่ได้รับพระราชทานยศนี้ คือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ และเจ้าพระยายมราช  เจ้าพระยายมราชยังได้เป็นครูของในหลวงถึง 2 รัชกาล  ซึ่งล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ 6 ถึงกับมีรับสั่งว่า จะทรงขาวไปพระราชทานเพลิงศพเจ้าพระยายมราช  ซึ่งมีความหมายว่า ทรงยกย่อเจ้าพระยายมราชเสมอพระญาติผู้ใหญ่คนหนึ่งทีเดียว  แต่สุดท้ายเจ้าพระยายมราชกลับต้องแต่งขาวไปถวายพระเพลิงแทน

บ้านยะมะรัชโชในอดีต

บ้านยะมะรัชโชในปัจจุบัน

ประวัติมหาอำมาตย์เอก เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม)

   เกิดที่บ้านท้ายน้ำตก ริมแม่น้ำด้านใต้ตัวเมืองสุพรรณบุรี ศึกษาเล่าเรียนทางพระปริยัติธรรมจนได้เปรียญ และได้เป็นครูในโรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบ ต่อมาได้โดยเสด็จพระเจ้าลูกเธอ 4 พระองค์ ในพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 5 ออกไปทรงศึกษา ณ ต่างประเทศ ท่านได้ใช้เวลาว่างในการศึกษาภาษาอังกฤษ และมีโอกาสตามเสด็จในการไปศึกษาดูงานในที่ต่างๆ จนได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เป็นผู้ช่วยเลขานุการฑูตสยาม ณ กรุงลอนดอน และเป็นพระวิจิตรวรสาส์นเลขานุการฑูตไทย ประเทศสหรัฐอเมริกาในเวลาต่อมา เมื่อกลับมาประเทศไทยท่านได้รับราชการในกระทรวงมหาดไทย เป็นข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลนครศรีธรรมราชเป็นคนแรก ในตำแหน่งพระยาสุขุมนัยพินิต ได้พัฒนาปรับปรุงระเบียบการปกครองเจ็ดหัวเมืองภาคใต้เป็นอย่างดี จนได้รับการแต่งตั้งให้เป็นเสนาบดี กระทรวงโยธาธิการ และเสนาบดีกระทรวงนครบาล ตามลำดับ ผลงานของท่านที่กลับมารับราชการในส่วนกลางนั้น เป็นที่น่าประหลาดใจในความสามารถของท่านเป็นอย่างยิ่ง จากเด็กวัดชาวสุพรรณบุรี สู่การเป็นครู และฑูตสันถวไมตรี ท่านกลับมีความสามารถในการก่อสร้างอย่างน่าอัศจรรย์ ท่านเป็นผู้รับผิดชอบในการสร้างประปาพระนคร ไฟฟ้านครหลวง ผู้อำนวยการสร้างถนน สะพานทุกแห่ง ร่วมทั้งพระที่นั่งอนันตสมาคมอันสง่างาม จนได้รับการพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น เจ้าพระยายมราช ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 คุณงามความดีและความรับผิดชอบในการปฎิบัติราชการด้วยความซื่อตรง อุตสาหะ ของท่านเจ้าพระยายมราช ทำให้ท่านก้าวเข้าสู่ตำแหน่งสูงสุดในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล รัชกาลที่ 8 ในตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ และอยู่ในตำแหน่งนี้จนถึงแก่อนิจกรรม ปัจจุบันสถานที่ซึ่งยังเป็นอนุสรณ์อยู่ก็คือ โรงพยาบาลเจ้าพระยายมราช และบ้านเรือนไม้หลังเก่าที่สร้างอยู่ในบริเวณบ้านเดิมของท่านด้านข้างโรงพยาบาล

“สุขุม” นามสกุลแรกของประเทศไทย

ซึ่งรัชกาลที่ 6 พระราชทานให้ เจ้าพระยายมราช หรือ ปั้น สุขุม เมื่อวันที่ 30 พฤษภาคม พ.ศ.2456
   นามสกุลพระราชทาน เป็นนามสกุลที่ได้รับพระราชทานจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตราพระราชบัญญัติขนานนามสกุลขึ้นเมื่อวันที่ 22 มีนาคม พ.ศ. 2455 โดยให้มีผลใช้บังคับในวันที่ 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2456 แต่ได้มีการเลื่อนเวลาการบังคับใช้กฎหมายโดยสมบูรณ์เมื่อวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2458

วันที่ ๓๐ พฤษภาคม ๒๔๕๖
ถึง เจ้าพระยายมราช (ปั้น)

  นามสกุลของเจ้าพระยายมราชนั้น ฉันได้ไตร่ตรองดูแล้ว เห็นว่าตัวเจ้า
พระยายมราชเอง นับว่าเป็นผู้ที่ทำให้สกุลมีชื่อเสียงในแผ่นดินไทย เจ้าพระยา
ยมราชเองได้ตั้งตนขึ้นได้โดยอาศัยคุณธรรมในตัว เป็นผู้ที่มีสติปัญญาและ
อุตสาหวิริยภาพมาก ยากที่จะหาผู้ใดเสมอเหมือนได้ ได้รับราชการเป็นที่ไว้วางพระ
ราชหฤทัย ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและในตัวฉันเองสืบมา
  ราชการใดๆ ที่เจ้าพระยายมราชได้ปฏิบัติมา ก็ปรากฏว่าได้ใช้ความไตร่ตรอง
อันสุขุม ทั้งเจ้าพระยายมราชก็ได้มีชื่อเสียงปรากฏแพร่หลายมากขึ้น เมื่อเป็น
พระยาสุขุมนัยวินิต จนได้มีคำว่า "สุขุมนัยวินิต" ประกอบอยู่ในสร้อยสมยา
  เพราะฉะนั้น ฉันขอให้นามสกุลเจ้าพระยายมราชว่า "สุขุม" เขียนเป็นตัวอักษร
โรมันว่า "Sukhum"
  เพื่อให้เป็นเกียรติยศปรากฏนามแห่งเจ้าพระยายมราช ในตำนานแห่งชาติไทย
ขอให้สกุลสุขุม เจริญรุ่งเรืองมั่นคงอยู่ในกรุงสยามชั่วกาลปาวสาน

วชิราวุธ ป.ร.

 

pradub-sukhum.com/Yomaraj.html

ตั้งอยู่เลขที่ 109 ก. ถนนหมื่นหาญ ตำบลท่าพี่เลี้ยง อ.เมือง จ.สุพรรณบุรี
เปิดให้เข้าชมทุกวัน เวลา 8.00 - 15.00 น
เข้าชมเป็นหมู่คณะ โทร 082-3590669 (คุณตู่)
korapinphan@hotmail.com

แผนที่การเดินทาง

ค่าพิกัด GPS 14.467456, 100.115911